Uit recent onderzoek blijkt dat honden negatieve stress en angst kunnen ruiken. Dit kan heel nuttig zijn bij de inzet van therapie- en hulphonden. Echter kunnen de honden deze stress van mensen ook overnemen, waardoor het welzijn van therapie- en assistentiehonden in het geding kan komen. Hoe zorgen we ervoor dat deze nieuwe kennis goed gebruikt wordt om zo ook rekening te houden met het welzijn van honden?
Uit recent onderzoek blijkt dat honden negatieve stress kunnen ruiken bij mensen. In dit onderzoek werden geursamples van mensen verzameld in een relaxte toestand en in een gestreste toestand. Dit werd gecontroleerd door de hartslag en bloeddruk van de mensen te meten voordat ze zweet en adem monsters afnamen. De honden werden vervolgens getraind om de samples van gestreste personen te identificeren. Het bleek dat de honden in 93% van de gevallen de juiste samples kozen. De onderzoekers benoemen hoe nuttig dit kan zijn voor therapie- en hulphonden. Therapie- en hulphonden worden namelijk vaak gebruikt voor mensen met stressklachten door bijvoorbeeld het Post Traumatisch Stress Syndroom (PTSS). Dat honden negatieve stress kunnen ruiken, kan inderdaad heel nuttig zijn. Helaas leidt het in veel gevallen tot een verkeerd gebruik van deze eigenschap van honden. Wat vervolgens grote effecten heeft op het welzijn van therapie- en hulphonden. Uit een onderzoek van Semin et al., 2017 blijkt namelijk dat honden inderdaad stress ruiken, maar vervolgens deze emotie ook over kunnen nemen, genaamd emotianal contagion. In dit onderzoek worden geursamples verzameld van gestreste en vrolijke mensen door zweetmonsters af te nemen. Ook gebruikten ze een controle sample, welke geen zweet bevatte. Deze samples werden vervolgens in een ruimte geplaatst samen met de hond. Wanneer de hond in de ruimte was met een van de drie geursamples, werd het gedrag van de hond geobserveerd en de hartslag gecontroleerd. Hieruit bleek dat geursamples van gestreste personen leidde tot meer stresssignalen bij de hond en een hogere hartslag, vergeleken met de controle samples en de samples van vrolijke personen. Het ruiken van stress bij personen zorgt er dus voor dat honden zelf ook stress ervaren. Silas et al., 2019 benoemt het probleem van emotional contagion voor het welzijn van therapie- en hulphonden. Wanneer we honden gebruiken om stress bij mensen te verminderen, kan dit juist de stress bij honden vergroten. Toch blijft het functioneel honden te gebruiken om stress bij mensen te verminderen. Contact met honden zorgt bijvoorbeeld voor de aanmaak van het knuffelhormoon oxytocine en zo zorgen honden dus voor minder stress bij mensen (Petersson et al., 2017) en vaak leiden honden mensen ook af als ze gestrest of angstig zijn. Op deze manier kunnen bijvoorbeeld PTSS-hulphonden hun eigenaar enorm helpen in het dagelijks leven.
Hoe kunnen we dan het welzijn van deze honden waarborgen en toch therapie- en assistentiehonden gebruiken en honden niet te misbruiken, ligt de assistentiehond onder vuur?
Stichting Kibo Medical Detection Dogs werkt vanaf haar start met geurdetectie training bij al haar assistentie- en begeleidingshonden. De honden van Kibō leren een positieve associatie te maken met afwijkend lichaamsgeur van mensen door middel van een speelse handeling gevolgd door een beloning.
Een oplossing is door associaties te maken tussen de geur van negatieve stress en een positief gevolg voor de hond. Honden kunnen getraind worden door middel van geurdetectie. Dit om te zorgen dat de hond een voor de hond negatieve geur, als iets positiefs gaat ervaren. Dit kan door de geur van stress en/of angst te koppelen aan een grote beloning voor de hond. Dit wordt klassieke conditionering genoemd. Dit houdt in dat een stimulus, zoals een geur, wordt gekoppeld aan een gevolg. Door de geur te koppelen aan een positief gevolg, zullen de honden bij de geur van stress zelfs vrolijk worden.
In Nederland werkt pionier Stichting Kibō Medical Detection Dogs met deze trainingsmethode en worden haar assistentiehonden vanaf 2014 doormiddel van geurdetectie training opgeleid. Doordat Stichting Kibō gebruik maakt van geurdetectietraining, waarbij de geur gekoppeld wordt aan iets positiefs, wordt het welzijn van de assistentiehonden gewaarborgd. Stichting Kibō leidt assistentiehonden op voor onder meer PTSS, ASS met angststoornis en begeleidingshonden voor in de dementiezorg. In beide gevallen kan er sprake zijn van angst en/of negatieve stress en kunnen de honden therapeutisch werken, zonder dat de honden zelf gestrest raken. In verpleeghuizen kan een hond mensen met dementie helpen, doordat de hond als afleiding dient en stress verminderend werkt. Door middel van geurdetectie heeft de hond ook geleerd bij welke persoon de spanning oploopt. Daarnaast helpt de aanwezigheid van een hond de eenzaamheid te verminderen en de bewoners een vertrouwd gevoel te geven.
De recente nieuwsberichten geven aan hoe mooi het is dat honden stress kunnen ruiken. Echter moeten we oppassen hoe we dit gebruiken bij therapie- en assistentiehonden, zodat we geen misbruik maken van de sensitiviteit van honden. Het is al enkele jaren bewezen dat honden de negatieve stress en angst van mensen kunnen overnemen. Daarom is het belangrijk dat de honden een juiste en deskundige begeleiding krijgen. Controle op het welzijn van therapie- en hulphonden is er in Nederland helaas (nog) niet, des te belangrijker dat bekend wordt gemaakt hoe deze nieuwe kennis goed gebruikt kan worden om zowel mens als hond te helpen.
Stichting Kibo Medical Detection Dogs start binnenkort een onderzoek, waarbij de methode van de geur detectie en het effect op het welzijn van de honden ten opzichten van andere methoden wordt onderzocht. En zal met een positief resultaat een gratis handleiding beschikbaar stellen. Stichting Kibō kan dit onderzoek alleen starten bij voldoende financiële draagkracht. U kunt dit onderzoek ondersteunen door te doneren via https://www.kibomdd.com/steun-een-hulphond. Tijdens dit onderzoek worden er tevens nieuwe hulphonden en/of begeleidingshonden opgeleid, een win-win situatie.
Samanta Rademaker MSC Gedragsbioloog/etholoog Medewerker bij Stichting Kibō Medical Detection Dogs
